NAZIV

"Kamaraš"

VRSTA

Park prirode

Zakon o zaštiti životne sredine ("Službeni glasnik RS", br. 66/91, 83/92, 53/95)

OSNOVNA VREDNOST

Park prirode «Kamaraš» obuhvata kompleks vlažnih staništa, koji se nalazi na tromeđi Subotičko-horgoške peščare, lesne terase i aluvijalne ravni Tise. Vodni režim u znatnoj meri zavisi od hidroloških uslova Peščare. Prostor prirodnog dobra obuhvata i deo upravlјanog meliorativnog područja Potisja.

Najvažnije prirodne karakteristike ovog kopmleksa vlažnih staništa su određene geografskim položajem, pedološkim i hidrogeološkim osobinama područja.

Ostaci prirodne vegetacije pripadaju najugroženijim tipovima vegetacije panonskog regiona. Takođe, u biogeografskom smislu područje je graničnog karaktera. Neke vrste prirodnih retkosti predstavlјene su marginalnim populacijama svog areala, koje imaju važnu ulogu u očuvanju genetske raznovrsnosti. Dolina povremenog vodotoka Folјo (Folyó-semlyék) je prirodni hidrološki i ekološki koridor između zaštićenog područja «Jezero Madaras» (Madarász-tó) u Mađarskoj i doline Tise. Očuvanje povremenog vodotoka Folјo i njegove doline je preduslov revizije programa upravlјanja vodnim režimom istočnog dela Specijalnog rezervata prirode «Selevenjke pustare» i revitalizacije staništa prirodnih retkosti Rezervata.

Na lesnim obroncima brega Rek (Reök-domb) sačuvani su ostaci stepske zajednice. Park šuma i jezero na lokalitetu Kamaraš (Kamarás) služe kao refugium vrstama poplavnih šuma polјskog jasena na tresetnoj podlozi, koje su većinom uništene u našoj zemlјi. Zamočvareno Kudelјsko jezero (Kender-tó) i delimično plavlјene slatine pašnjaka Siget (Sziget) predstavlјaju mesto okuplјanja i boravka brojnih ptičjih vrsta u toku prolećne i jesenje seobe. Veći broj vrsta predstavnika ornito- i herpetofaune ovog vlažnog kompleksa je od međunarodnog značaja.

KATEGORIJA

IIIkategorija

Značajno prirodno dobro za Republiku Srbiju

Pravilnik o kategorizaciji zaštićenih prirodnih dobara ("Službeni glasnik RS", br. 30/92)

KLASIFIKACIJA IUCN

IUCN Category IV

Područje upravlјanja staništem i vrstama. Zaštićeno područje na kojem se zaštita najviše sprovodi interventnim merama.

(Habitat and species management area. Protected area mainly for conservation through management intervention)

MEĐUNARODNI STATUS

Nije određen.

POLOŽAJ

Lokacija

Prirodno dobro se nalazi u severnoj Bačkoj, na tromeđi Subotičko-horgoške peščare, lesne terase i aluvijalne ravni reke Tise. Kompleks vlažnih staništa se pruža od državne granice sa Mađarskom do aluvijalnog područja Tise, istočno od naselјa Horgoš. Prostire se na području opštine Kanjiža, u katastarskoj opštini Horgoš. Zaštitna zona dopire do zapadne granice građevinske zone naselјa Horgoš.

Autoput E-75 i međunarodna pruga Subotica-Segedin prelaze preko severnog dela prirodnog dobra. Prirodno dobro je udalјeno od Subotice 30 km, a od Beograda 194 km.

Nadmorska visina minimalna: 76.5 m n.v., maksimalna: 85.6 m n.v.

POVRŠINA PRIRODNOG DOBRA

Površina prirodnog dobra je 267.96 ha. Površina zaštitne zone je 338 ha.

Na zaštićenom području Parka prirode "Kamaraš" uspostavlјa se režim zaštite II i III stepena.

Područje režima zaštite II stepena prostire se na 78.25 ha, što iznosi 29.20% od ukupno zaštićene površine. Područje režima zaštite III stepena zahvata 189.71 ha (70.80% površine prirodnog dobra).

Na osnovu administrativne podele prirodno dobro pripada katastarskojopštini Horgoš u okviru opštine Kanjiža.

Struktura površina prema vlasništvu pokazuje da je 78,92% zaštićene površine u državnom/društvenom vlasništvu i 21,08% u privatnom.

Iz podataka koji prikazuju strukturu površina po njihovoj stvarnoj nameni(utvrđeno stanje na terenu) uočava se da na zaštićenom području dominiraju površinske vode, livade i pašnjaci. (Prilog br.7.) Po katastarskim podacima deo livada i vodenih površina po nameni je obradiva površina (to su površine u državnoj/društvenoj svojini).

Na osnovu snimlјenog stanja na terenu zastuplјenost obradivih površina je svega 27% (37,16% po katastarskim podacima), dok je stanje površina pod vodom triput veće od zvaničnih podataka (11.66% po katastarskim podacima) i iznosi 33%. U zaštićenom prirodnom dobru okućnice sa 0,05% zauzimaju neznatno malu površinu a terenskim obilascima je utvrđeno de se radi o srušenim objektima. Površine pod šumama, koja predstavlјaju jedan od najvrednijih tipova staništa, su izuzetno slabo zastuplјene (1,05%).

Zbog izmenjenih hidroloških uslova i zbog difuznog zagađenja, većina staništa zahteva aktivnu zaštitu, najčešće u vidu kontrolisanog oblika tradicionalnog korišćenja područja. Zbog navedenog, režim zaštite I stepena nije definisan na području prirodnog dobra. Vlažne livade i pašnjaci kao i deo tršćaka se nalaze pod režimom II stepena zaštite.

Područje režima zaštite III stepena ima ulogu formiranja pufer-pojasa između granice rezervata i prirodnih staništa. U ovom režimu se nalazi najveći deo agrarnih površina, na kojima treba usmeravati buduće aktivnosti u pravcu smanjenja negativnih uticaja na prirodna staništa Rezervata. Otkup i revitalizacija ovih površina su preduslov za očuvanje kritično ugroženih vrsta.

· Podaci o površinama dati su iz prepisa posedovnih listova katastarskih parcela (prirodno dobro) i polarplanimetrijskim merenjem (zaštitna zona). Izvor podataka za katastarsku obradu : Republički geodetski zavod, Služba za katastar nepokretnosti Kanjiža – 2004 godine.

Istorijat zaštite

Potreba za zaštitom ostataka park šume «Kamaraš» i šire okoline je formulisana u Urbanističkom planu Horgoša iz 1975. godine. Plan predviđa razvoj turizma na lokali-tetu uz zaštitu pejzažnih, prirodnih i hortikulturnih vrednosti. Pred-viđeni prostor obuhvata celo područje nekadašnjeg parka (čiji je deo u tom periodu već bio pretvoren u oranice), depresiju fosilnog meandra sa Kudelјskim jezerom i livade između ove depresije i naselјa. Cilјevi formulisani u ovom dokumentu nisu ostvareni, što je dovelo do dalјnje degradacije bivšeg izletišta. Urbanistički plan iz 1991. godine takođe pred-viđa turističku funkciju Kamaraša ali na znatno manjem prostoru (Zavod za urb. i geod.Sub., 1990).

Kako su zapušteni park i jezero sve više primili odlike prirodnih staništa, biolozi i lјubitelјi prirode su otkrili prirodne vrednosti područja. Od strane stručnjaka Kamaraš je obilazio dr Bela Šturc tokom svojih florističkih istraživanja i zabeležio je osiromašenje flore u odnosu na raniji period (Sturc, 1997). Tokom zadnje dve decenije ornitolozi redovno posećuju park i slatine Sigeta, sakuplјajući podatke o ptičjem svetu (Baze podataka DE «Rihard Čornai» i LjP «Riparia»).

Društvo lјubitelјa prirode "Riparia" iz Subotice je 23.09.2003. godine poslalo Zavodu za zaštitu prirode Srbije pismeni predlog zaštite vlažnih staništa u okolini naselјa Horgoš, sa primedbom, da opstanak ovih područja ugrožavaju zemlјišni radovi. Predlog za zaštitu nabraja ornitološke vrednosti područja među kojima su vrste od međunarodnog značaja. Obilaskom područja je procenjeno stanje vlažnog kompleksa u dužini od 5 kilometra. Uz pomoć i podršku Opštinske uprave Kanjiže 03.10.2003. su utvrđene granice vlažnih područja.

Kompleks «Kamaraš» stavlјen je pod prethodnu zaštitu radi očuvanja prirodnih vrednosti i hidrološkog režima vlažnih staništa "Rešenjem o prethodnoj zaštiti vlažnih područja u okolini Horgoša" koje je objavlјen u Službenom glasniku RS br. 112 od 13.11.2003. U narednom periodu završena je valorizacija prostora i izrada predloga za uspostavlјanje zaštićenog dobra na datom području.

REŽIMI I MERE ZAŠTITE, RAZVOJA, KORIŠĆENјA I UPRAVLjANјA

Park prirode "Kamaraš" je područje pod viševekovnim lјudskim uticajem i sa delimično izmenjenim prirodnim karakteristikama. Na nekim delovima prirodnog dobra tradicionalan način korišćenja prostora je omogućio opstanak prirodnih vrednosti. Shodno tome, područje se svrstava u kategoriju prirodnih dobara, koja po međunarodnim kriterijumima podrazumeva ograničene lјudske intervencije u cilјu očuvanja prirodnih vrednosti područja.

Određivanje stepena zaštite unutar Parka prirode je vršeno na osnovu stepena očuvanosti prirodnih vrednosti i po potrebi sprovođenja interventnh mera. Na zaštićenom području PP "Kamaraš" uspostavlјaju se režimi zaštite II i III stepena. Od ukupno zaštićene površine od 267.96 ha područje režima zaštite II stepena prostire se na 78.25 ha (29.20% ) dok područje režima III stepena zaštite obuhvata 189.71 ha površine prirodnog dobra (70.80%). Površina zaštitne zone prirodnog dobra iznosi 338 ha.

Odsustvo prostorno definisanog režima zaštite Istepena je rezultat snažnog antropogenog uticaja okoline. Zbog izmenjenih hidroloških uslova i zbog difuznog zagađenja, većina staništa zahteva aktivnu zaštitu. Na području prirodnog dobra nalaze se i staništa prirodnih retkosti. Na ovim mikrolokalitetima, pored posebno propisanih mera zaštite, važe i odredbe Uredbe o zaštiti prirodnih retkosti. Uredbom o zaštiti prirodnih retkosti («Službeni glasnik RS», br. 50/93) zaštićena su i njihova staništa režimom zaštite I stepena koji podrazumeva zabranu korišćenja prirodnih bogatstava i isklјučenje svih oblika korišćenja prostora i aktivnosti, osim praćenja stanja, naučnih istraživanja i kontrolisane edukacije.

Pod režimom zaštite IIstepena nalaze se staništa retkih vrsta: slatinski pašnjak na Sigetu, severni deo Kudelјskog jezera i ostaci močvarnih livada u dolini Folјo u blizini magistarskog puta. Istočni deo park-šume Kamaraš, kao refugium prirodnih retkosti, takođe pripada ovom režimu zaštite. Prioritetni cilј zaštite i unapređenja ovih područja je očuvanje i pobolјšavanje kvaliteta staništa.

Područje režima zaštite IIIstepena ima dvojaku ulogu. U ekološkom pogledu ima ulogu pufer-pojasa (tampon zone) između granice Parka prirode i prirodnih staništa. Pored ove uloge treba da zadovolјi i potrebe lokalnog stanovništva kao prostor predviđen za rekreaciju i turizam. Pod ovim režimom se nalaze tršćaci srednjeg i južnog dela Kudelјskog jezera, stari parlozi i zapadni deo degradirane park-šume Kamaraš. U ovom režimu se nalaze agrarne površina duž doline vodotoka Folјo i sa istočne strane Sigeta Na njima je potrebno usmeravati buduće aktivnosti u pravcu smanjivanja negativnih uticaja na prirodna staništa. Deo ovih površina je predviđen za otkup i revitalizaciju.

Upravljač:

Institut za bezbednost i standarde na radu “Horgoš-konsult” DOO,  Horgoš.

/4