NAZIV ZAŠTIĆENOG PODRUČJA

„Karađorđevo"

VRSTA ZAŠTIĆENOG PODRUČJA

Specijalni rezervat prirode

Zakon o zaštiti prirode („Sl. glasnik RS", broj 36/2009).

KATEGORIJA

I kategorija - zaštićeno područje međunarodnog, nacionalnog, odnosno izuzetnog značaja-Zakon o zaštiti prirode («Službeni glasnik Republike Srbije», broj 36/2009, 88/2010 i 91/2010)

KATEGORIJA ZAŠTIĆENOG PODRUČJA PREMA KLASIFIKACIJI SVETSKE UNIJE ZA ZAŠTITU PRIRODE (IUCN)

IUCN Category IV

Staništa i druga upravlјana područja (Habitat and species management area).

MEĐUNARODNI STATUS ZAŠTIĆENOG PODRUČJA

IBA (Important Bird areas) - značajno područje za ptice

Bukinski rit, IBA kod 005, nac. kod RS007IBA; površina 4 851 ha. (Puzović i sar. 2009).

ISTORIJAT ZAŠTITE

ICPDR - SRP „Karađorđevo" je 2004. godine uvršten u spisak zaštićenih područja zavisnih od vode i značajnih za basen Dunava.

MREŽA ZAŠTIĆENIH PODRUČJA NA DUNAVU (Danube Network Protected areas) – 2007 godine uvršteno je u Mrežu zaštićenih područja na Dunavu, kao jedno od pet zaštićenih područja iz Srbije. U Mreži se nalaze i: SRP „Gornje Podunavlјe", SRP „Kovilјsko-petrovaradinski rit", SRP „Deliblatska peščara" i NP „Đerdap", kao i zaštićena područja uz Dunav u drugim državama, koja imaju veličinu veću od 1000 ha.

OSNOVNE PRIRODNE I STVORENE VREDNOSTI

SRP „Karađorđevo" predstavlјa očuvani ritski kompleks, koji se većim delom nalazi u plavnoj zoni Dunava, na njegovom gornjem toku kroz Srbiju.

Osnovne karakteristike SRP "Karađorđevo" su:

· očuvanost i raznovrsnost izvornih orografskih i hidrografskih oblika ritova kao što su: stari vodeni rukavci, tzv. Dunavci, meandri, pliće i dublјe depresije i bare od kojih su najznačajnije Grčka i Široka bara, kao i obalske grede nastali erozivnim i akumulativnim procesima;

· očuvanost ekosistemske raznovrsnosti karakteristične za plavna područja velikih ravničarskih reka: ritske šume hrasta lužnjaka, jasena crne i bele topole, šume bele vrbe, zatim vlažne livade, zajednice belog i žutog lokvanja, vodenog oraška i dr;

Očuvanost i reprezentativnost izvornih bilјnih zajednica ritova: stare šume hrasta lužnjaka i jasena, šume bresta, crne topole i bele topole.

Ekosistemski diverzitet čini 40 bilјnih zajednica i 2 podzajednice u okviru 5 podsveza i 24 sveze, 18 redova i 14 vegetacijskih klasa. Ukupno su zabeležene 103 različitih sintaksonomskih jedinica, od kojih 8 šumskih i 32 vodene, močvarne i zelјaste zajednice. Ovde se nalaze i ostaci reliktnih polidominantnih šumskih zajednica hrasta lužnjaka.

· Raznovrsnost i bogatstvo vaskularneflore , od kojih na autentičnost ukazuju strogo zaštićene i zaštićene vrste, retke i ugrožene kao: žuti lokvanj, beli lokvanj, vodeni orašak a na šumskim staništima: crni glog, hrast lužnjak, crna topola, bela topola i dr. Mnoge od ovih vrsta rastu na usko ograničenom prostoru i zastuplјene su sa malim brojem jedinki.

Fauna rezervata je veoma bogata: vodena i močvarna staništa predstavlјaju pogodna mesta za razvoj i opstanak predstavnika reda Odonata (vilini konjici). Raznovrsnost faune riba se ogleda u 16 vrsta. Sa aspekta zaštite faune riba, među najvažnije vrste spadaju Esox lucius -štuka, Abramis brama -deverika, Abramis ballerus-kesega, Alburnus alburnus-uklija, Aspius aspius -bucov, Cyprinus carpio -srebrni karaš, Leuciscus idus-šaran, Pseudorasbora parva -bradavičarka, Rhodeus sericeus amarus-gavčica,Na ovom lokalitetu zabeleženo je 12 vrsta iz klase vodozemaca i 8 vrsta iz klase gmizavaca od kojih su sve vrste zaštićene. Opšte bogatstvo čini 190 vrsta ptica. Osnovnu crtu ornitofauni ovog područja daju vitalne lokalne populacije gnezdarica kompleksa očuvanih plavnih šuma i bara: belorepan (Haliaeetus albicilla) , crna roda (Ciconia nigra) i crna lunja (Milvus migrans) . Zbog svog značaja, Karađorđevo je proglašeno 2009. godine područjem od međunarodnog značaja za ptice (IBA) pod nazivom «Bukinski rit rit» (površine 4851 ha). Fauna sisara je zahvalјujući raznovrsnosti staništa, a uprkos sve većem antropogenom pritisku, još uvek bogata i raznovrsna. Nјeno bogatstvo i vrednost ogleda se u većem broju retkih i ugroženih vrsta, kao što su: vodena (Neomys fodiens) , vidra (Lutra lutra) , divlјa mačka (Felis silvestris) , kuna belica (Martes foina) , hermelin ( Mustela erminea) .

· izuzetno prirodno plodište i stanište riba

GEOGRAFSKI POLOŽAJ ZAŠTIĆENOG PODRUČJA

Područje SRP «Karađorđevo» obuhvata dve odvojene prirodne celine, odnosno dve gazdinske jedinice. Prema posebnoj šumskoj osnovi to su gazdinske jedinice «Bukinski rit» i «Mostonga».

Prva prirodna celina nalazi se uz levu obalu reke Dunava, severozapadno od opštinskog naselјa Bačka Palanka, odnosno južno od ivice sela Mladenovo. Nјu čini područje Bukinskog ili Mladenovskog rita, Mohovska i Šarengradska ada, Gornji rit, mali Kaloš, Šugavica i deo Mileka na jugoistoku. Pristup ovom delu prirodnog dobra je asfaltnim putem od naselјa Mladenovo. Mladenovo je od Bačke Palanke udalјeno 12 km, a Bačka Palanka od Novog Sada 46 km.

Druga prirodna celina SRP «Karađorđevo» čini Guvnište i Vranjak koji su odvojeni zabarenom rečicom Mostongom. Ovaj prostor nalazi se severozapadno od prve prirodne celine i nalazi se na višoj morfološkoj celini. Do Guvništa i Vranjaka moguć je pristup od Mladenova koji je oko 2 kilometra udalјen, a moguć je i pristup magistralnim putem Bačka Palanka - Sombor.

Nadmorska visina zaštićenog prirodnog dobra kreće se od 77,6 do 81,8m.

POVRŠINA

SRP „Karađorđevo" prostire se na teritoriji opštine Bačka Palanka (K.O. Mladenovo) i opštine Bač (K.O. Bač i K.O. Bačko Novo Selo). Najveći deo površine Rezervata, 1703,7506 ha, prema katastarskim podacima, nalazi se na području opštine Bač, dok nešto manji deo, 1458,6812 ha površine rezervata pripada opštini Bačka Palanka. Najmanji deo površine Rezervata nalazi se na teritoriji K.O. Bačko Novo Selo i iznosi 16,2964 ha.

SRP „Karađorđevo" obuhvata površinu od 4184,24 ha. Ukupna površina je dobijena na osnovu podataka iz šumske osnove VU „Morović". Pri tome za površinu od 3136,7312 ha, postoje i katastarski podaci. Razlika od 1047,5103 ha predstavlјa površinu koja je dobijena samo na osnovu podataka iz šumske osnove.

Analiza podataka po režimima zaštite je dobijena samo na osnovu podataka iz šumske osnove jer katastarski podaci za Haglu i Šarengradsku adu nisu dostupni.

Režim zaštite I stepena uspostavlјa se na 130,48 ha ili 3,12% od ukupne površine, površine pod režimom zaštite II stepena zauzimaju 1694,52 ha (39,42%), dok se u režimu zaštite III stepena nalazi 2404,24 ha (57,46 %) (Tabela 5).

ISTORIJAT ZAŠTITE

Zaštita prirodnih vrednosti ovog područja prvi put je uspostavlјena 1997. godine Uredbom Vlade Republike Srbije (Službeni glasnik RS br.37/1997). Ovom Uredbom se deo područja Karađorđevo, koji čine Bukinski rit i šumski kompleksi Vranjak i Guvnište, stavlјa pod zaštitu kao prirodno dobro od velikog značaja i svrstava se u II kategoriju zaštite, kao Specijalni rezervat prirode.

Inicijativu da se prošire granice SRP „Karađorđevo" na Šarengradsku adu i Haglu dao je Zavod za zaštitu prirode Srbije. Tokom 2009. i 2010. godine izvršena je valorizacija prostora i prirodnih vrednosti Karađorđeva, i na osnovu njih urađena je studija i predlog zaštite područja. Tokom 2011. godine vršeno je usaglašavanje studije zaštite sa novim zakonom o zaštiti prirode („Službeni glasnik RS", 91/2010).

Karađorđevo je proglašeno 2009. godine područjem od međunarodnog značaja za ptice - Important Bird Area (IBA) pod nazivom „Bukinski rit" (površine 4 851 ha).

SRP „Karađorđevo" je 2004. godine uvršten u spisak zaštićenih područja zavisnih od vode i značajnih za basen Dunava (ICPDR) .

Godine 2007. ovaj prostor uvršten je u Mrežu zaštićenih područja na Dunavu (Danube Network Protected areas) , kao jedno od pet zaštićenih područja iz Srbije.

REŽIMI ZAŠTITE

Područje Bukinskog rita, Šarengradske ade, Hagle, Vranjaka i Guvništa su izdvojeni za zaštitu kao SRP «Karađorđevo». Odlikuje ce ne izmenjenom, odnosno delimično izmenjenom prirodom, karakterističnom za izvorna plavna područja velikih ravničarskih reka. Ovde su zastuplјene reprezentativne i retke ritske šume bele vrbe, bele i crne topole, hrasta lužnjaka, jasena i veza, kao i jedinstvena otvorena staništa bara, močvara i livada. Budući da je veći deo rezervata pod uticajem plavne vode Dunava, živi svet je uslovlјen poplavnim talasom i dužinom trajanja poplave. Iz toga razloga ostali su očuvani jedinstveni ritski predeli. Na području rezervata nalaze se prioritetni tipovi staništa za zaštitu na nacionalnom i evropskom nivou, na kojima su prisutne bogate populacije strogo zaštićenih vrsta, kao što je orao belorepan i crna roda, evropski krajnje ugrožene vrste. U rezervatu se odvija ograničeno i usmereno ribarenje, lov i šumarstvo.

Prema IUCN kriterijumima, upravlјanje ovim rezervatom usmereno je na upravlјanje vrstama i staništima. Zaštita područja je od izuzetnog značaja za očuvanje dinamičnih vodenih, močvarnih i ritskih prirodnih staništa, kao i procesa u njima, a koji su od nacionalnog i evropskog značaja.

Osnovni cilј zaštite ovog rezervata je očuvanje vrsta i ekosistema vlažnih plavnih područja, gde su životni procesi uslovlјeni dinamikom i trajanjem poplave, kao i ograničenim i usmerenim korišćenjem šuma, livada i voda. Obezbeđivanjem ovog cilјa stvaraju se uslovi za očuvanje i prezentaciju prirodnih vrednosti, kroz usklađen razvoj šumarstva, ribarstva, lovstva kao i eko-turizma. Zaštićeno područje sa svojom okolinom poseduje arheološke, spomeničke i manifestacione vrednosti, što sve može doprineti većoj posećenosti rezervata i promociji njegovih vrednosti, a lokalnom stanovništvu određene benefite razvojem održivih oblika turizma.

Polazeći od potrebe zaštite i očuvanja vlažnih ritskih staništa, kao i prisustva strogo zaštićenih i zaštićenih vrsta, određivanje stepena zaštite unutar SRP „Karađorđevo" je vršeno na osnovu stepena očuvanosti prirodnih vrednosti, primene aktivnih mera zaštite i usmerenog i ograničenog korišćenja. Na zaštićenom području SRP «Karađorđevo» uspostavlјaju se režimi zaštite I, II i III stepena (Prilog ) koji su propisani članom 35. Zakona o zaštiti prirode ("Sl. glasnik RS", br. 36/2009). Od ukupno zaštićene površine koja iznosi 4184,24 ha, područje:

· Režima zaštite I stepena obuhvata 130,48 ha ili 3,12 %;

· Režima zaštite II stepena obuhvata 1.649,52 ha ili 39,42 %;

· Režima zaštite III stepena obuhvata 2404,24 ha ili 57,46 %.

Upravljač:

VOJNA USTANOVA MOROVIĆ, tel: 022 765 271

/4