NAZIV

"SUBOTIČKA PEŠČARA"

VRSTA

PREDEO IZUZETNIH ODLIKA

Zakon o zaštiti životne sredine ("Službeni glasnik Republike Srbije", br. 66/91)

OSNOVNA VREDNOST

Subotička peščara predstavlja najjužniji deo peščanih prostranstava u međurečju Dunava i Tise u Mađarskoj. Od kontinentalnih peskova Evrope je odvaja osoben i raznovrstan živi svet koji je delimično uništen vekovnim prisustvom čoveka, a čija je delatnost doprinela specifičnom predeonom liku područja. Vezana za najkontinentalniji deo Vojvodine, ova peščara je okarakterisana jedinstvenim ekološkim prilikama u uslovima blago zatalasanog dinskog reljefa, mozaičnog rasporeda peščanih i lesnih oaza, složenih pedoloških tvorevina koje su determinisane karbonatnim peskovima a pre svega režimom, površini tla bliskih podzemnih voda. Nekada je područje obilovalo i površinskim vodama, što je rezultiralo pojavom brojnih jezera u depresijama a u istočnom delu peščare i nizijskih tresetišta u nekadašnjoj plavnoj zoni rečice Kereš .

Raznovrsnost prirodnih ekosistema Subotičke peščare odraz je specifičnog mozaika staništa u kom se peščarske i stepske čistine prepliću sa zasadima bagrema i bora, sađenim hrastovim šumama, malim oazama autohtonih šuma bele i sive topole, kao i posebno vrednim iskonskim tresetnim ekosistemima. NJihova mestimična očuvanost na svojevrstan način doprinosi da ovo prirodno dobro bude u evropskim razmerama značajno područje i nesumnjiv punkt specifičnog florističko-vegetacijskog, ali isto tako, i faunističkog diverziteta. Visok stepen raznovrsnosti biljnih zajednica različitih tipova posebno onih koje pripadaju krhkim ( fragilnim) ekosistemima, sa oko 20 izdvojenih fitocenoza barske, močvarne, livadske, peščarske, stepske i šumske vegetacije na relativno ograničenom prostoru, daje specifičan pečat zaštićenom području. Neke od ovih zajednica su izdvojene i za nauku opisane baš na Subotičkoj peščari za koju su ekskluzivno vezane ili pak predstavljaju ekološko-geografske varijante šire rasprostranjenih fitocenoza. Samim tim i prateća komponenta faune ima svojih specifičnosti i značaja kao jedinstvena vrednost ili kao karika u održavanju biološke ravnoteže. Zastupljenost mnoštva biljnih vrsta od posebnog naučnog značaja, različitog stepena ugroženosti i od interesa za očuvanje diverziteta nacionalnog i međunarodnog interesa, predstavlja, zajedno sa napred istaknutim odlikama, temeljnu prirodnu vrednost područja Subotička peščara koje se predlaže za zaštitu kao predeo izuzetnih odlika.

Zaštićeno područje ove peščare je bilo prvi punkt u Srbiji na kom je zaživela integralna poljoprivredna proizvodnja i osnovana prva bio-dinamička farma kod nas. Preorjentacija stanovništva na proizvodnju zdrave hrane koja je zasnovana na ekološkim principima, ekstenzivno voćarstvo i tradicionalno stočarstvo su uslov usklađene delatnosti čoveka i opstanka iskonskih ekosistema u istom miljeu. Razvoj ovog "prirodolikog predela" mora, shodno donetim međunarodnim konvencijama i principima zaštite, očuvati recentno stanje autohtonih ekosistema, rekonstruisati i revitalizovati uništene, posebno vredne, zajednice fragilnog karaktera po prethodno urađenim projektima. Istovremeno se ovako planirani razvoj mora bazirati na prastarim zanimanjima i preporučivati povratak tradicionalnom načinu življenja, što podrazumeva i očuvanje etno-nasleđa, koje je kao i opstali delovi izvorne prirode svedok čovekovog trajanja na ovim prostorima.

KATEGORIJA

II (druga) kategorija

PRIRODNO DOBRO OD VELIKOG ZNAČAJA

Pravilnik o kategorizaciji zaštićenih prirodnih dobara
("Službeni glasnik Republike Srbije", br. 30/92)

KLASIFIKACIJA IUCN

IUCN Category IV

Staništa i druga upravljana područja sa životinjskim i biljnim svetom

(Habitat and species menagement area. Protected area mainly for conservation through menagement intervention)

MEĐUNARODNI STATUS

Prirodno dobro se ne predlaže za poseban upis - registraciju u međunarodne liste.

POLOŽAJ

Zaštićeno područje "Subotička peščara" se nalazi na krajnjem severu Bačke, neposredno uz jugoslovensko - mađarsku granicu, na području Subotičko - Horgoške peščare. Južnu granicu zaštićenog prirodnog dobra čine rubni delovi urbanih zona naselja Kelebija, Subotica i Palić. Prostire se na području opštine Subotica, u katastarskim opštinama Stari Grad, Novi Grad i Palić.

Ovo područje ima karakter šumo - stepe, sa šumskim kompleksima, većinom antropogenog porekla. Osnovna vrednost je uslovljena karakterom i mozaičnošću rasporeda staništa, među kojima peščarska, stepska i močvarna, daju osnovni pečat visokom stepenu ekosistemskog biodiverziteta.

POVRŠINA PRIRODNOG DOBRA

Na zaštićenom području Predela izuzetnih odlika "Subotička peščara" uspostavlja se režim I, II i III stepena zaštite. Od ukupno zaštićene površine od 5369,90 ha područje režima I stepena zaštite prostire se na 447,51 ha što iznosi 8,33% ukupno zaštićene površine. Područje režima II stepena zaštite zahvata 1161,16 ha (21,62%), dok područje režima III stepena zaštite obuhvata 3761,23 ha (70,04%) površine predela izuzetnih odlika.

REŽIMI I MERE ZAŠTITE RAZVOJA I UPRAVLJANJA

Zaštićeno prirodno dobro "Subotička peščara", kao područje pod viševekovnim ljudskim uticajem, u najvećoj meri je izgubilo svoje izvorne karakteristike. Prirodne površine su fragmentirane i više ne mogu obezbediti opstanak prirodnih retkosti, od kojih su neke od međunarodnog značaja. Shodno tome se i koncepcija zaštite prirode usmerava u pravcu zaustavljanja degradacionih procesa, obnavljanja delova prostora koji još poseduju potencijale prirodnie vrednosti zbog kojih se prostor stavlja pod zaštitu i održavanja tradicionalnih oblika korišćenja prirodnih resursa, koji ne narušava sklad održivog razvoja prostora. S toga se i ovo područje uvrštava u kategoriju prirodnih dobara, koje po međunarodnim kriterijumima podrazumeva ograničene ljudske intervencije u cilju očuvanja prirodnih populacija, uz zaštitu retkih i ugroženih vrsta. Prvenstveni zadatak u procesu upravljanja prirodnim dobrom je zaštita izvornih prirodnih vrednosti, podrazumevajući i konkretne praktične tehnike i metode gazdovanja i usmerenih radnji u zaštiti prirode.

Predeo izuzetnih odlika "Subotička peščara" čine prirodno i funkcionalno povezane prirodne i predeone celine koje su, uslovno, u cilju efikasnijeg planiranja i mogućnosti sprovođenja zaštitnih mera, razgraničene na više subcelina. Postoje dva vida razgraničavanja celina: kompleksi i zonirani stepeni zaštite.

Kompleksi su područja biotopski sličnih prostora, koji po sadašnjem stanju, funkciji, potencijalu ili nameni mogu biti fakultativno izdvojeni.

Pod zoniranim stepenima se podrazumevaju zamišljenim linijama razdvojena područja-razgraničene prostorne celine, koje u sebi sadrže slične prirodne odlike i za koje se mogu propisivati iste ili slične mere gazdovanja ili upravljanja. Prilikom određivanja pojedinačnih zona, razmatrani su i podaci (brojnost i položaj ugroženih populacija, položaj pojedinačnih tipova staništa) koje se odnose na zaštićena područja u Republici Mađarskoj, koja stvaraju jedinstvenu fizičku celinu sa prirodnom dobrom "Subotička peščara".

Upravljač:

JP „Palić – Ludaš" Palić, tel 024 753-121.