NAZIV PRIRODNOG DOBRA

„Tikvara"

VRSTA PRIRODNOG DOBRA

Park prirode

Član 34 Zakona o zaštiti prirode („Sl. glasnik RS", br. 36/2009, 88/2010, 91/2010).

KATEGORIJA

III kategorija - zaštićeno područje lokalnog značaja. Član 41 Zakona o zaštiti prirode („Sl. glasnik RS", br. 36/2009, 88/2010, 91/2010).

KATEGORIJA PRIRODNOG DOBRA PREMA KLASIFIKACIJI SVETSKE UNIJE ZA ZAŠTITU PRIRODE (IUCN)

IUCN Category V

Zaštićeni kopneni / morski predeo

Područje održavanja ekosistema (Protected Landscape/seascape).

MEĐUNARODNI STATUS PRIRODNOG DOBRA

Park prirode „Tikvara" je proglašen 2009. godine za međunarodno značajno područje za ptice - IBA (Important Bird Areas) pod nazivom „Karađorđevo" i kodom RS005IBA, površine 4851 ha. Ovo područje, pored „Tikvare", obuhvata širi prostor u koji ulazi i SRP „Karađorđevo".

OSNOVNE PRIRODNE I STVORENE VREDNOSTI

Park prirode "Tikvara" obuhvata deo inundacionog područja leve obale Dunava od 1297 km do 1305 km, koje karakteriše niz geomorfoloških oblika rečne erozije (rukavci, bare, rečne grede, fluvijalno jezero) različitih starosti, i u skladu sa tim mozaik vlažnih staništa.

Osnovna prirodna vrednost područja Parka prirode „Tikvara" je dinamičan kompleks staništa aluvijalnog područja, uslovlјen raznovrsnošću morfoloških odlika i dinamikom plavlјenja Dunava. Raznolika i promenlјiva morfologija područja, pod stalnim uticajem rečne erozije i akumulacije, obezbeđuje prsustvo celine sukcesijskog niza vegetacije aluvijalnog područja. Pored mozaika šumskih i nešumskih staništa, najvrednije karakteristike područja su šumske sastojine iz pionirske i klimaks faze sukcesije, koje pod uticajem regulacija reka postaju sve ređe u Evropi.

Zaštićeno područje predstavlјa značajnu deonicu ekološkog koridora Dunava koja se pruža uz urbanizovanu površinu, povezujući kompleks staništa Bukinskog rita sa Begečkom jamom. Mozaik staništa predeonog koridora omogućuje razmnožavanje slabo pokretlјivim vrstama i doprinosi očuvanju strukture njihovih metapopulacija.

Jezero „Tikvara" je prošireni deo rukavca koji je u vezi sa Dunavom i pri niskim vodostajima, a pruža se između naselјa Bačka Palanka i reke od međunarodnog značaja - Dunava. Jezero predstavlјa nautički, sportsko-rekreativni, izletnički i ribolovni centar I kategorije, čija je atraktivnost u tesnoj vezi sa prirodnim vrednostima. Ovaj prostor zadovolјava estetske, rekreativne i turističke potrebe posetioca parka prirode i lokalnog stanovništva.

U sastavu Parka prirode ''Tikvara'' se nalaze nekadašnji spomenici prirode ''Veštačka sastojina močvarnog čempresa'' i ''Četiri stabla platana", koji imaju dekorativnu vrednost i oplemenjuju prostor namenjen turizmu i rekreaciji.

GEOGRAFSKI POLOŽAJ PRIRODNOG DOBRA

Zaštićeno područje Park prirode „Tikvara" se nalazi u južnoj Bačkoj, uz levu obalu reke Dunav, na teritoriji Opštine Bačka Palanka, neposredno uz naselјe Bačka Palanka. Ovo zaštićeno područje većim delom svoje površine obuhvata deo inundacione površine od 1297 km do 1305 km reke Dunav.

Površina zaštićenog područja je 554,5227 ha i u državnoj je svojini. Zaštićeno područje je od Novog Sada udalјeno 45 km, a od Beograda 125 km. Reka Dunav predstavlјa prirodnu granicu sa Republikom Hrvatskom, sa kojom je Bačka Palanka povezana saobraćajnicom puta sa mostom preko reke. Ova saobraćajnica se nalazi u neposrednoj blizini istočne granice zaštićenog područja.

POVRŠINA

PP „Tikvara" se nalazi na teritoriji Opštine Bačka Palanka, K.O. Bačka Palanka - Grad i K.O. Nova Palanka.

Na zaštićenom području PP „Tikvara" uspostavlјa se režim zaštite II i III stepena. Od ukupne površine zaštićenog područja, koja iznosi 554,52 ha, područje:

§ režima zaštite II stepena obuhvata 138,85 ha ili 25%,

§ režima zaštite III stepena obuhvata 415,67 ha ili 75%.

Prema nameni površina, najveći udeo zauzimaju šume (58,09%), zatim nasip (12,61%), objekti i građevinsko zemlјište (12,53%), dok kanal i bara (Tikvarski kanal i trstik-močvara I) zauzimaju 10,63%. Manji udeo u ukupnoj površini zauzimaju reka (4,78%) i pašnjak (1,37%).

VLASNIŠTVO

Prema strukturi vlasništva 554,52 ha ili 100 % Parka prirode „Tikvara" se nalazi u državnom vlasništvu.

ISTORIJAT ZAŠTITE

Park prirode "Tikvara" je prvi put zaštićen Rešenjem o predhodnoj zaštiti prirodnog dobra "Tikvara" ("Sl. list Opštine Bačka Palanka", br. 3/93) od 2. aprila 1993. godine. PP „Tikvara" se nalazi na području opštine Bačka Palanka, uz levu obalu Dunava između 1296 km i 1304 km.

Od dana stupanja na snagu ovog rešenja stručne službe Zavoda za zaštitu prirode Srbije - Odelјenje u Novom Sadu obavile su obilazak terena i prikuplјanje podataka o prirodnim vrednostima područja.

Rezultati istraživanja iz tog perioda su ukazali na potrebu zaštite ovog dela priobalјa Dunava sa očuvanim karakteristikama ritskih područja kao i potrebu permanentnog praćenja svih hidroekoloških parametara u cilјu preduzimanja mera zaštite i očuvanja prirodnih vrednosti i njihovog korišćenja. Stručna dokumentaciona osnova Elaborat „Predlog za zaštitu prirodnog dobra „Tikvara" kao parka prirode" urađena je od strane saradnika Zavoda za zaštitu prirode Srbije - Odlјenja u Novom Sadu dana 31.10.1995. godine.

U granicama područja PP „Tikvara" se nalaze i Spomenik prirode „''Veštačka sastojina močvarnog čempresa'', kao i Spomenik prirode ''Četiri stabla platana" za koje su donesene Odluke o zaštiti ("Sl. list Opštine Bačka Palanka", br. 3/97) od 14. novembra 1997. godine.

Polazeći od Srednjoročnog programa rada Pokrajinskog zavoda za zaštitu prirode za period od 2011. do 2015. godine, Programa rada za 2011. godinu i člana 42. Zakona o zaštiti prirode („Službeni glasnik RS", 36/09, 88/2010, 91/2010) tokom 2011. godine pristuplјeno je reviziji zaštite Parka prirode „Tikvara".

REŽIMI ZAŠTITE

Polazeći od Zakona o zaštiti prirode („Službeni glasnik Republike Srbije" br. 36/09, 88/10, 91/10), pristupilo se reviziji prirodnih vrednosti Parka prirode „Tikvara" radi usaglašavanja mera i režima zaštite sa važećim propisima. Dobro ekološko stanje zaštićenog područja, a posebno jezera „Tikvara" čije prirodne vrednosti predstavlјaju deo turističke ponude područja, je osnova za razvoj turizma, stoga je bilo neophodno uskladiti potrebe zaštite biodiverziteta sa namenom prostora i razvojem održivog turizma.

Osnovu za reviziju pruža član 34. Zakona o zaštiti prirode, prema kome:

§ "Park prirode je područje dobro očuvanih prirodnih vrednosti sa pretežno očuvanim prirodnim ekosistemima i živopisnim pejsažima, namenjeno očuvanju ukupne geološke, biološke i predeone raznovrsnosti, kao i zadovolјenju naučnih, obrazovnih, duhovnih, estetskih, kulturnih, turističkih, zdravstveno-rekreativnih potreba i ostalih delatnosti usklađenih sa tradicionalnim načinom života i načelima održivog razvoja."

§ „U parku prirode nisu dozvolјene privredne i druge delatnosti i radnje kojima se ugrožavaju njegova bitna obeležja i vrednosti."

§ „Mere zaštite, način obavlјanja privrednih delatnosti i korišćenje prirodnih vrednosti u parku prirode, bliže se utvrđuju aktom o proglašenju zaštićenog područja".

Polazeći od potrebe zaštite i očuvanja značajnih staništa, kao i prisustva strogo zaštićenih i zaštićenih vrsta, određivanje stepena zaštite unutar PP „Tikvara" je vršeno na osnovu stepena očuvanosti prirodnih vrednosti, potreba za primenom aktivnih mera zaštite i u skladu sa potrebama održivog razvoja. Na zaštićenom području PP „Tikvara" uspostavlјaju se režimi zaštite II i III stepena, koji su propisani članom 35. Zakona o zaštiti prirode.

PP „Tikvara" obuhvata površinu od 554,52 ha, od čega:

§ režim zaštite II stepena zauzima 138,85 ha ( 25 %),

§ režim zaštite III stepena obuhvata površinu od 415,67 ha (75 %).

Oko zaštićenog područja se uspostavlјa zaštitna zona od 351,78 ha.

Prema kriterijumima IUCN-a, upravlјanje ovim zaštićenim područjem usmereno je na održavanje ekosistema.

UPRAVLJAČ: JP Sportsko rekreativni centar Tikvara, Bačka Palanka

/7